Nowe zasady korzystania z tzw. ulgi na złe długi

Od stycznia obowiązują nowe zasady korzystania z tzw. ulgi na złe długi, która pozwala skorygować rozliczony wcześniej podatek z faktur, które nie zostały opłacone przez kontrahenta. Teraz przedsiębiorca może szybciej o 30 dni skorygować rozliczenie z fiskusem z tytułu nieuregulowanych faktur (czyli po 150 dniach od upływu terminu płatności). Dotyczy to także faktur, które zostały uregulowane w części oraz faktur, które były przedmiotem faktoringu i windykacji (o ile oczywiście, mimo podjętych działań, kontrahent nie dokonał zapłaty a wierzyciel ostatecznie nie dokonał ich zbycia). 

Dwa rodzaje faktoringu
Faktoring to rodzaj usługi finansowej. Może mieć dwie formy – faktoringu pełnego (bez regresu) i faktoringu niepełnego (z regresem). W pierwszym przypadku wraz z wierzytelnością przechodzi na faktora (czyli instytucję oferującą taki produkt) ryzyko niewypłacalności dłużnika. Jeżeli dłużnik nie wywiąże się ze swojego zobowiązania, faktor nie ma prawa regresu w stosunku do wierzyciela. Oznacza to, że wierzyciel otrzymuje środki finansowe od faktora i problem nieuregulowanej faktury już do niego nie wraca.
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku faktoringu niepełnego. Cesja wierzytelności nie wiąże się tu z przejęciem ryzyka związanego z nieuregulowaniem faktury. Jeżeli więc, po określonym w umowie czasie, dłużnik nie ureguluje należności, „wraca” ona do wierzyciela. Nie oznacza to jednak, że taki faktoring nie ma zalet - dzięki niemu przedsiębiorca może poprawić swoją płynność finansową. Po podpisaniu umowy, może w bardzo krótkim czasie otrzymać zaliczkę, stanowiącą zwykle od 50% do 90% kwoty ujętej na fakturze. Dodatkowo faktor monitoruje wierzytelności, jakie są przez niego finansowane. Korzystając z faktoringu firma może zaproponować dłuższe terminy płatności swoim kontrahentom, zaś otrzymując środki w zasadzie od ręki po wykonaniu usługi bądź dostarczeniu towaru, ma możliwość terminowego regulowania swoich zobowiązań.

Korzystanie z usługi faktoringu niepełnego nie przekreśla możliwości skorzystania przez przedsiębiorcę z ulgi na złe długi. Temat nie istnieje w przypadku gdy kontrahent zapłaci wierzytelność w terminie płatności lub w dodatkowym okresie, jaki wyznacza faktor po terminie płatności (np. miesiąca). Jeśli jednak przedsiębiorca nie otrzyma zapłaty, nadal ma możliwość skorzystania z ulgi na złe długi. Co więcej, takiej możliwość nie straci, jeśli w kolejnym kroku odda niezapłaconą fakturę do windykacji. 

Wierzytelność nie może być zbyta
Aby przedsiębiorca mógł skorzystać z „ulgi na złe długi” wierzytelność nie może zostać uregulowana lub zbyta „w jakiejkolwiek formie” w ciągu 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze – wynika ze znowelizowanej ustawy o VAT. O tym, że warunku tego nie narusza skorzystanie przez wierzyciela z faktoringu (niepełnego), świadczą liczne interpretacje organów podatkowych np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 9.11.2010 r., nr IBPP2/443-653/10/RSz (i interpretacje w niej powołane). Interpretacje te zostały co prawda wydane na gruncie regulacji we wcześniej obowiązującym brzmieniu, jednak w tym zakresie powinny zachować swoją aktualność - zastrzeżenie dotyczące zbycia wierzytelności, choć inaczej zredagowane, obowiązywało również wcześniej (szersze wyjaśnienia poniżej). W interpretacji z 9.11.2010 r. organ podatkowy wskazał: „Mając na uwadze powyższe stwierdza się, że na czas prowadzenia windykacji to Faktor był właścicielem wierzytelności, lecz na skutek nieskutecznej windykacji, po zwrocie wierzytelności Wnioskodawcy ponownie stanie się on właścicielem tychże wierzytelności. Innymi słowy, zawarcie umowy cesji zwrotnej skutkuje powrotem do stanu pierwotnego, bowiem przedmiotowa cesja wierzytelności obejmowała należności pieniężne wraz z wszelkimi prawami z nich wynikającymi.
Wobec powyższego należy uznać, iż zostanie wypełniony warunek wynikający z przepisu art. 89a ust. 2 pkt 4 ustawy VAT, tzn. wierzytelność nie zostanie zbyta a Wnioskodawca zachował prawo do skorygowania podatku należnego z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona”.
 
Zasady dotyczące zbycia nie zmieniły się
Nowe regulacje wskazują, że korekta może nastąpić w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną (czyli minęło 150 dni od terminu płatności i wierzytelność nie została zbyta) pod warunkiem, że do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za ten okres wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie. Te warunki zostały doprecyzowane. Wcześniej ustawa nie zawierała sformułowania, że wierzytelności nie mogą być uregulowane lub zbyte do dnia złożenia korekty i nie było dookreślenia „w jakiejkolwiek formie”. Nie można jednak uznać, że sformułowanie „wierzytelność nie została zbyta w jakiejkolwiek formie” jest szersze niż „wierzytelność nie została zbyta”, co stanowi z założenia katalog otwarty dla wszelkich form zbycia. Nie wynika to również z uzasadnienia projektu, w którym nowe regulacje zostały opracowane. Wydaje się więc, że to dookreślenie ma jedynie na celu rozwianie wątpliwości, jakie mogą pojawiać się w związku z różnymi formami płatności, jakie oferuje obecnie rynek i podkreślenie, że forma uregulowania lub zbycia nie ma tu znaczenia. Dlatego wcześniejsze skorzystanie przez przedsiębiorcę z faktoringu (niepełnego) lub windykacji nie powinno być traktowane jako okoliczność pozbawiająca prawa do skorzystania z ulgi na złe długi.

O chęci skorzystania z ulgi trzeba powiadomić fiskusa
Przedsiębiorca korzystający z „ulgi na złe długi” zobowiązany jest wraz z deklaracją podatkową, w której dokonuje korekty, zawiadomić o tym urząd skarbowy wraz z podaniem kwot korekty oraz danych dłużnika. Natomiast w przypadku gdy po złożeniu deklaracji, w której dokonano korekty, należność zastała uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie, wierzyciel obowiązany jest do zwiększenia podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana lub zbyta. W przypadku częściowego uregulowania należności, podstawę opodatkowania oraz kwotę podatku należnego zwiększa się w odniesieniu do tej części.

Kontrahent nie może ogłosić upadłości
 
Choć dzięki nowelizacji ilość warunków formalnych została ograniczona (nie trzeba m. in. informować dłużnika o zamiarze skorzystania z tego rozwiązania, jeżeli ten nie ureguluje należności w ciągu 14 dni), trzeba jednak sprawdzić, czy zostały spełnione inne warunki określone w ustawie:
1) dostawa towaru lub świadczenie usług powinna być dokonana na rzecz podatnika VAT, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny;
2) dłużnik nie może być w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji – jest to nowo dodany warunek. Jego spełnienie można sprawdzić w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej lub Krajowym Rejestrze Sądowym udostępnianych w internecie;
3) na dzień  poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty:
a) wierzyciel i dłużnik muszą być podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,
b) dłużnik nie może być w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
4) od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie może upłynąć 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Katarzyna Rola-Stężycka, Tax Care