Umowa pożyczki - na co zwracać szczególną uwagę

Istota umowy pożyczki
Umowa pożyczki jest umową, w ramach której dający pożyczkę (pożyczkodawca) zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę (pożyczkobiorcy) określoną ilość pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Forma umowy
Sporządzając umowę pożyczki należy pamiętać nie tylko o tym co zawrzeć w umowie, ale też w jakiej formie ją sporządzić. W przypadku mniejszych wartości umowa może być sporządzona w dowolnej formie, jednak jeżeli wartość pożyczki przekracza pięćset złotych, musi mieć ona formę pisemną. Niezachowanie tej formy nie oznacza nieważności umowy, jednakże w przypadku sporu sądowego ogranicza możliwość przeprowadzenia dowodu.

Wyjątek od powyższej zasady stanowią umowy pożyczki konsumenckiej oraz pożyczki zawieranej z bankiem, które powinny być zawarte w formie pisemnej, niezależnie od ich wartości.

Treść umowy pożyczki
W umowie pożyczki należy określić jej strony –dane pożyczkobiorcy i pożyczkodawcy oraz przedmiot umowy, czyli określoną kwotę pieniędzy lub ilość pożyczonych rzeczy.

Prawo nie wymaga, aby strony określiły termin, w jakim przedmiot pożyczki winien być wydany i w jakim powinien zostać zwrócony. W interesie stron jest jednak precyzyjne określenie tych terminów.

W przypadku braku takich zapisów, pożyczkobiorca może wezwać pożyczkodawcę do wydania przedmiotu pożyczki, a pożyczkodawca ma obowiązek wydać go niezwłocznie. W sytuacji, gdy nie określono terminu zwrotu pożyczki, pożyczkobiorca obowiązany jest zwrócić ją w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu umowy przez dającego pożyczkę.

Wynagrodzenie
Do elementów istotnych umowy pożyczki nie należy wynagrodzenie, w praktyce jednak umowy pożyczki mają charakter odpłatny. Wynagrodzenie pożyczkodawcy może przybrać różną postać. Podstawową formą wynagrodzenia jest obowiązek zapłaty odsetek jako określonego procentu od pożyczonego kapitału. W obrocie można również spotkać inne formy np. zapłata określonej kwotowo sumy pieniężnej, czy udział w zysku, osiąganym przez pożyczkobiorcę w związku z używaniem przedmiotu pożyczki.

Warto zwrócić uwagę na to, że jeżeli strony przewidziały w umowie obowiązek zapłaty odsetek od pożyczki, to nie mają one w tym zakresie dowolności. Maksymalna wysokość odsetek nie może przekraczać czterokrotności stopy lombardowej NBP. Wszelkie postanowienia umowne dotyczące odsetek przekraczających wysokość odsetek maksymalnych są nieważne.

Pożyczka a podatek od czynności cywilnoprawnych
Umowa pożyczki jest opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 2% kwoty pożyczki. Stawka ta może zostać zwiększona do tzw. stawki sankcyjnej 20%, jeżeli przed organem podatkowym/organem kontroli skarbowej w toku postępowania kontrolnego podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony.

Podatnikiem jest pożyczkobiorca. Podatek należy obliczyć i wpłacić do właściwego urzędu skarbowego (US) w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy. Pożyczkobiorca jest zobowiązany także złożyć w US deklarację podatkową.

Otrzymanie pożyczki wcale nie musi oznaczać dla pożyczkobiorcy konieczności poniesienia dodatkowego kosztu w postaci PCC, ponieważ istnieje wiele zwolnień od niego np. pożyczki pieniężne na podstawie umowy pomiędzy określonymi osobami bliskimi (np. pożyczka otrzymana przez małżonka, dzieci, rodzeństwo), po spełnieniu określonych warunków czy  pożyczka udzielona przez wspólnika spółce kapitałowej.

Umowa pożyczki a niedozwolone klauzule umowne
Niedozwolone klauzule umowne są to postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jego interesy, a które nie zostały uzgodnione z nim indywidualnie. Takie klauzule nie wiążą konsumenta. Powyższe nie dotyczy zapisów określających główne świadczenia stron, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ze względu na powszechność stosowania umów pożyczek w obrocie, wielokrotnie stwierdzały stosowanie w nich  w niedozwolonych klauzul umownych.

Taką klauzulą jest np.: zobowiązanie pożyczkobiorcy do informowania pożyczkodawcy o zamiarze zaciągnięcia pożyczek lub kredytów, udzieleniu poręczenia i podjęciu innych decyzji, które mają znaczący wpływ na jego sytuację finansową. Kolejnym nieuczciwym zapisem jest zapis, z którego wynika, że wcześniejsza spłata pożyczki, nie zmniejsza wynagrodzenia należnego pożyczkodawcy.

autor: Anna Lengiewicz z kancelarii Lengiewicz Wrońska Berezowska i Wspólnicy.