Zdjęcia z komercyjnych satelitów wpływają na przebieg wojny na Ukrainie. "To sytuacja bez precedensu"

"Sytuacja wywiadowcza jest zupełnie inna niż była w przeszłości, bo istnieje wiele materiałów typu open source, które są dostępne dla dziennikarzy, dla think-tanków, dla zwykłych obywateli i badaczy. Przed rozpoczęciem rosyjskiej inwazji na Ukrainę, amerykański i brytyjski wywiad mówiły, że rosyjskie wojska gromadzą się na granicy i dzięki dostępności zdjęć z komercyjnych satelitów, opinia publiczna mogła to faktycznie zobaczyć, a analitycy - wyciągać z tego własne wnioski. Gdy Rosjanie twierdzili, że wycofują swoje wojska, Amerykanie i Brytyjczycy pokazali na tych zdjęciach, że wcale nie i ponownie ludzie mogli dostrzec rosyjską próbę manipulacji" - powiedział PAP Rimmer wskazując, że wykorzystanie satelitów komercyjny to obecnie "sytuacja bez precedensu".

Satellite imagery from June 6, 2022 #Ukraine
1.) Artillery explosions along Siverskyi Donets River & Bogorodichne (49.020, 37.512)
2.) Fields peppered with hundreds of artillery craters (49.009, 37.308)
3.) 40m diameter bomb crater in Dovhenke (49.022, 37.308) pic.twitter.com/IzWyHob5F0

— Maxar Technologies (@Maxar) June 7, 2022

Zdjęcia z komercyjnych satelitów radykalnie zmieniają krajobraz informacyjny

Magazyn "Foreign Affairs" przywołuje sytuację tuż po rosyjskiej inwazji, gdy prezydent Wołodymyr Zełenski prosił w Parlamencie Europejskim o pomoc dla Ukrainy. W tym samym dniu wicepremier i minister ds. transformacji cyfrowej Mychajło Fedorow zwrócił się do szefostwa kilku wiodących prywatnych operatorów satelitów o dostarczanie ukraińskim siłom zbrojnym w czasie rzeczywistym wykonywanych zdjęć wysokiej rozdzielczości, aby pomóc wojskom w odpieraniu rosyjskiej agresji.

"Zdjęcia z komercyjnych satelitów radykalnie zmieniają krajobraz informacyjny, zwłaszcza jeśli chodzi o bezpieczeństwo narodowe. Minęły już czasy, gdy tylko rządy mogły zbierać zaawansowane informacje wywiadowcze o swoich rywalach, a wojsko mogło ukrywać informacje o rozwoju sytuacji na polu walki przed opinią publiczną. Obecnie obywatele mogą wykorzystywać komercyjne zdjęcia satelitarne do ujawniania działań, które rządy wolałyby ukryć" - pisze "Foreign Affairs", przypominając, że w ten sposób ujawnione zostały np. rozbudowa arsenału jądrowego w Korei Północnej czy chińskie obozy internowania dla Ujgurów.

Z kolei na Ukrainie wiele podmiotów, w tym prywatne firmy satelitarne, ośrodki analityczne, dziennikarze i detektywi-amatorzy, wykorzystało komercyjne zdjęcia satelitarne - wraz z innymi udostępnianymi publicznie danymi wywiadowczymi, by ujawnić i zweryfikować informacje o ruchach wojsk, stratach na polu bitwy i atakach Rosji na ludność cywilną. "Foreign Affairs" wskazuje, że dzięki udostępnianiu informacji, które kiedyś pozostałyby w dużej mierze tajne, zdjęcia z komercyjnych satelitów pomogły zwiększyć poparcie społeczne dla Ukrainy, dostarczyły informacji na temat planów i operacji wojskowych oraz przeciwdziałały rosyjskiej dezinformacji.

"Wydaje się, że dostępne zdjęcia satelitarne już wpływają na podejście rządu USA do Ukrainy. W okresie poprzedzającym inwazję Rosji administracja Bidena ujawniła sojusznikom i opinii publicznej informacje wywiadowcze o rosyjskich siłach rozmieszczonych na granicach Ukrainy, potwierdzając tym samym, że Moskwa planuje atak na swojego sąsiada. Było to niezwykłe posunięcie: rządy zazwyczaj niechętnie dzielą się wrażliwymi informacjami wywiadowczymi na temat przeciwnika, aby lepiej chronić źródła i metody wykorzystywane do zdobywania informacji. Jednak w tym przypadku wiele informacji z otwartych źródeł na temat postawy militarnej Rosji i jej potencjalnych kolejnych posunięć już wcześniej krążyło w sferze publicznej" - wyjaśnia "Foreign Affairs".

Before (March 29, 2022) and after (June 6, 2022) #satellite #images showing the destruction of buildings in Rubizhne, #Ukraine. Location: 48.985938, 38.403.274. pic.twitter.com/XTjsNTudz4

— Maxar Technologies (@Maxar) June 7, 2022

Dodaje, że ujawnianie tych informacji przez Biały Dom prawdopodobnie pomogło przekonać sceptycznych europejskich sojuszników o wiarygodności informacji Waszyngtonu na wczesnym etapie, kładąc podwaliny pod wspólną odpowiedź Zachodu na inwazję Rosji.

"Wywiad oparty na otwartych źródłach okazał się dla Ukrainy niezwykle pomocny na polu walki. Informacje ze źródeł pozarządowych pomogły np. pozbawić Moskwę elementu zaskoczenia poprzez śledzenie ruchów wojsk rosyjskich i prawie na pewno pomogły Ukrainie w namierzaniu sił rosyjskich. Według jednego z przedstawicieli amerykańskiego wywiadu, komercyjne zdjęcia satelitarne pomogły Ukrainie uzyskać +przewagę informacyjną na polu walki, która jak na razie stanowi przeciwwagę dla lepszego sprzętu i masy+" - wskazuje "Foreign Affairs".

Współpraca Maxar Technologies, BlackSky i Planet

Jak wyjaśnia, wiele z tych komercyjnych zdjęć satelitarnych prawdopodobnie dotarło na Ukrainę w wyniku współpracy amerykańskiej społeczności wywiadowczej z prywatnymi firmami, takimi jak Maxar Technologies, BlackSky i Planet. W kwietniu NGA, agencja odpowiedzialna za gromadzenie, analizowanie i dystrybucję zdjęć satelitarnych, potwierdziła, że "zaczęła ułatwiać i koordynować niezależne prywatne wysiłki mające na celu bezpośrednie dostarczanie ich produktów i usług na Ukrainę".

"Foreign Affairs" przywołuje opinie szefów amerykańskiego wywiadu, którzy mówią, że nawet jeśli rozpowszechnianie danych z otwartego źródła zmniejsza kontrolę rządu nad wywiadem, to liczba korzyści jest większa, bo siły ukraińskie dostają zdecydowanie szybszy i pełniejszy obraz sytuacji, niż byłoby w przypadku normalnych danych wywiadowczych.

Magazyn podkreśla też, że zdjęcia z komercyjnych satelitów odgrywają też kluczową rolę w walce z rosyjską dezinformacją, gdyż dowody fotograficzne mogą ujawnić fakty na miejscu, utrudniając Moskwie unikanie kontroli, odpowiedzialności i tworzenie fałszywych narracji. Przypomina, że gdy w połowie lutego ministerstwo obrony Rosji ogłosiło rozpoczęcie wycofywania wojsk z granicy z Ukrainą, urzędnicy amerykańscy i europejscy zdementowali te twierdzenia jako fałszywe, a sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg powołał się na zdjęcia z satelitów komercyjnych.

Jak wskazuje magazyn, informacje pochodzące z prywatnych satelitów i innych platform typu open source miały również kluczowe znaczenie dla ujawnienia siły ukraińskiej obrony. Te zdjęcia potwierdziły twierdzenia o tym, że rosyjskie kolumny rozproszyły się pod ciężkim ukraińskim ostrzałem, wzmacniając przekonanie, że ukraińskie wojsko stawiło niespodziewanie zacięty opór.

Innym przykładem ich użycia jest dokumentowanie rosyjskich zbrodni wojennych. Na początku kwietnia rosyjskie ministerstwo obrony uznało zdjęcia i materiały wideo dokumentujące martwych cywilów w Buczy za "oszustwo" i "inscenizację", utrzymując, że ciała zostały ułożone na ulicach po wycofaniu się stamtąd wojsk rosyjskich. Serwisy informacyjne przeanalizowały komercyjne zdjęcia satelitarne, które obaliły twierdzenia Rosji, potwierdzając, że ciała znajdowały się na ulicach, a masowe groby były obecne przed wycofaniem się wojsk rosyjskich.

#satellliteimagery over the past 48 hours reveals Russian forces deployed in the town of #Kolodyazi, approximately 11 kilometers northeast of Lyman. Vehicles are positioned near buildings throughout the town. #Ukraine pic.twitter.com/dhoi7WQRoF

— Maxar Technologies (@Maxar) May 27, 2022

"Komercyjne firmy satelitarne będą prawdopodobnie odgrywać jeszcze większą rolę podczas przyszłych kryzysów. Firmy te od dawna wspierają sektor wywiadowczy i obronny, ale konflikt na Ukrainie uwypuklił ich znaczenie w kształtowaniu środowiska informacyjnego i umożliwianiu planowania wojskowego" - pisze "Foreign Affairs, wskazując jednak, że jest to broń obosieczna.

Wyjaśnia, że państwa dążące do utrzymania swoich działań w tajemnicy mogą atakować komercyjne firmy satelitarne za pomocą cyberataków lub, w skrajnych przypadkach, konwencjonalnych ataków wojskowych, po drugie - zdjęcia ze źródeł komercyjnych mogłyby zostać wykorzystane do szerzenia dezinformacji, a nie do jej zwalczania: rywale mogliby próbować manipulować zdjęciami komercyjnymi lub wykorzystywać sztuczną inteligencję do tworzenia fałszywych obrazów, które opowiadałyby preferowaną przez nich narrację. Wreszcie, tak jak satelity komercyjne zbierają dane wywiadowcze o przeciwnikach Stanów Zjednoczonych, tak samo łatwo mogą one dostarczać tym samym przeciwnikom informacji o amerykańskich operacjach wojskowych.