International Press Institute przedstawił zalecenia dotyczące reform demokratycznych w zakresie wolności prasy i mediów publicznych

Międzynarodowy Instytut Prasy (IPI) dołączył do partnerów Media Freedom Rapid Response (MFRR), ponawiając wspólne wezwanie do demokratycznej i kompleksowej reformy polskich mediów publicznych, która miałaby stworzyć systematyczne zabezpieczenia ograniczające możliwość rządzących, przyszłych i obecnych, do ingerencji w ich niezależność redakcyjną lub instytucjonalną.

Koalicja MFRR przedstawiała także zestaw rekomendacji dotyczących kroków, jakie może podjąć nowy rząd koalicyjny w celu poprawy szerszej sytuacji w zakresie wolności mediów i niezależnego dziennikarstwa w Polsce. Zalecenia te zostały wspólnie opracowane w związku z niedawną misją MFRR do Warszawy przed wyborami.

Organizacje wspólnie wzywają nowy rząd pod przewodnictwem Platformy Obywatelskiej do uwzględnienia ich obaw i zaleceń. Wzywają przywódców politycznych, aby wszystkie reformy przestrzeni medialnej w Polsce – zarówno realizowane, jak i planowane – były zgodne z wartościami demokratycznymi i rządami prawa.

Apel pojawił się w kontekście trwającej batalii o przyszłość nadawcy publicznego TVP i Polskiego Radia. Nowy rząd po dojściu do władzy gwałtownie odwołał organy nadzorcze TVP i PAP oraz postawił w stan likwidacji media publiczne, co jest zdaniem organizacji posunięciem bezprecedensowym, wykorzystującym lukę prawną, pozwalającą rządowi na dalsze finansowanie nadawcy przy jednoczesnym wprowadzaniu zmian wewnętrznych.

O ile nowa administracja broniła posunięć niezbędnych do demontażu propagandowej TVP, o tyle poprzednia partia rządząca skrytykowała zmiany jako niedemokratyczne i mające na celu ugruntowanie nowej formy politycznej kontroli nad kanałami.

Choć MFRR w dalszym ciągu wspiera potrzebne reformy nowego rządu koalicyjnego mające na celu przywrócenie bezstronności, wiarygodności i profesjonalizmu mediów publicznych w Polsce, środki użyte w tym celu muszą być demokratyczne, legalne i rzeczywiście ukierunkowane na zwiększenie pluralistycznych i zrównoważonych relacji, traktujące priorytetowo interes publiczny ponad jakimkolwiek interesem politycznym.

W związku z opracowywaniem przez partie koalicyjne nowej ustawy o mediach publicznych, organizacje wzywają również nowy rząd do przeprowadzenia dokładnego procesu konsultacyjnego w sprawie wszelkich proponowanych zmian legislacyjnych, wzywają do uwzględnienia obaw społeczności medialnej i podkreślają, że reformy są w pełni zgodne z zasadami określonymi w przyjętym przez Komisję Europejską europejskim aktem o wolności mediów (EMFA), szczególnie w zakresie gwarancji niezależności politycznej.

Co najważniejsze, jakiekolwiek reformy wprowadzone przez nowy rząd nie mogą utrwalić cyklu przechwytywania i kontroli, który PiS doprowadził do skrajności w ciągu lat sprawowania władzy, i zapewnić głębokie zmiany strukturalne w zarządzaniu i regulacji TVP i Polskiego Radia, które położą kres powtarzającym się okresom upolitycznienia po wyborach.

Biorąc pod uwagę wagę regulacji mediów publicznych w Polsce, nowa administracja musi zwrócić się do Rady Mediów Narodowych, która została wskazana jako kluczowy instrument stworzony przez PiS w celu sprawowania większej kontroli nad TVP. RMN, jak dodają organizacje, pozostaje niekonstytucyjnym organem zdominowanym przez nominacje PiS i należy się nim zająć na mocy odpowiedniego prawa.

Demokratyczne zmiany mające na celu zaradzenie trwającemu kryzysowi w mediach publicznych w Polsce są możliwe, ale muszą być wprowadzane z powściągliwością i najwyższym poszanowaniem praworządności i demokracji. MFRR podtrzymuje zatem zalecenia dotyczące przyszłości mediów publicznych, które organizacje wspólnie sformułowały we wrześniu 2023 roku przed wyborami, i wzywa nowy rząd do ich dokładnego rozważenia i wdrożenia.

International Press Institute wzywa KRRiT do umorzenia śledztwa ws. „Siły kłamstwa”

Zalecenia podpisały: Europejskie Centrum Wolności Prasy i Mediów (ECPMF), Europejska Federacja Dziennikarzy (EFJ), Free Press Unlimited (FPU), Międzynarodowy Instytut Prasy (IPI) i OBC Transeuropa (OBCT).

Założenia:

Media publiczne

Nadawanie publiczne wymaga zasadniczej i branżowej reformy zarówno struktur zarządzania, jak i mechanizmu finansowania, aby zagwarantować niezależność polityczną i realizację misji publicznej. W szczególności:

• Proces powoływania organów zarządzających i zarządzających musi zostać odpolityczniony, a kandydaci powoływani powinni być w drodze przejrzystych, otwartych i niedyskryminujących procedur na podstawie ich umiejętności zawodowych i doświadczenia z gwarancją neutralności politycznej.
• Finansowanie mediów publicznych musi odbywać się w drodze niezależnego podejmowania decyzji, najlepiej w formie licencji telewizyjnych, aby zapewnić, że fundusze będą wolne od ingerencji politycznych. Ewentualna dodatkowa alokacja rządowa powinna być podejmowana w sposób przejrzysty, gwarantujący stabilne, długoterminowe finansowanie, odpowiednie do wypełniania misji publicznej.

Regulacja mediów

Organy regulacyjne ds. mediów muszą mieć możliwość działania w pełni niezależnie od rządu zgodnie z art. 30 unijnej dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, który wymaga, aby organy regulacyjne były prawnie odrębne od rządu i funkcjonalnie niezależne od odpowiednich rządów. Reforma KRRiT powinna obejmować:

• Odpolitycznienie procesu mianowania, aby zapewnić, że kandydaci będą powoływani w drodze przejrzystych, otwartych i niedyskryminujących procedur na podstawie ich umiejętności zawodowych i doświadczenia, przy wyraźnych gwarancjach neutralności politycznej.
• Zapewnienie, że wszystkie procesy związane z licencjonowaniem i dochodzeniami w sprawie naruszeń kodeksu podlegają jasnym i przejrzystym procedurom oraz kolegialnemu podejmowaniu decyzji. Niezastosowanie się do tych procedur, takie jak niepotrzebne opóźnienia w podejmowaniu decyzji w sprawie licencji lub wyraźnie upolitycznione dochodzenia, musi mieć wyraźne konsekwencje dla odpowiedzialnych i zapewnić odpowiednie odszkodowanie nadawcy, którego to dotyczy.
• Wszystkie decyzje muszą być należycie uzasadnione, zgodnie z uprawnieniami regulacyjnymi urzędu i kodem nadawczym.
• Wszelkie dochodzenia w sprawie rzekomych naruszeń kodu nadawczego muszą być prowadzone przez pełny skład, a nie pozostawione wyłącznie w rękach przewodniczącego. Dochodzenie powinno przebiegać zgodnie z należytym procesem, umożliwiającym oskarżonemu przedstawienie swoich argumentów. Decyzje powinny być opatrzone szczegółowym uzasadnieniem. Powinna istnieć procedura odwoławcza dla potępionych mediów, obejmująca możliwość ponownego rozpatrzenia orzeczeń sądów zgodnie z europejskimi standardami wolności wypowiedzi.
• Informacje na temat rozpatrywania wszystkich otrzymanych skarg powinny być publicznie dostępne, a szczegółowe sprawozdania sporządzane co najmniej raz w roku na temat wszystkich decyzji powinny być należycie uzasadnione.

Pluralizm mediów

Należy zapewnić pluralizm mediów poprzez zróżnicowaną gamę mediów i właścicieli, którzy działają niezależnie od państwa i mają silne gwarancje niezależności redakcyjnej. Zalecane środki obejmują:

• Orlen powinien zostać zobowiązany do natychmiastowej sprzedaży swoich inwestycji medialnych, a spółki kontrolowane przez państwo, działające poza ramami mediów publicznych, powinny zostać pozbawione możliwości posiadania mediów.
• Należy opracować test pluralizmu mediów, aby zmierzyć wpływ przeniesienia własności na rynku mediów na pluralizm i zagwarantować pluralizm mediów.
• Rząd musi zagwarantować równe szanse gospodarcze wszystkim mediom i położyć kres praktykom, które dyskryminują media prywatne działające niezależnie od rządu i tworzą dla nich negatywny klimat inwestycyjny.
• Media powinny gwarantować minimalny poziom niezależności redakcyjnej i standardów etycznych, które chronią redakcję przed ingerencją z zewnątrz i zapewniają rzetelność dziennikarską.

Wsparcie państwa dla mediów

Należy położyć kres dyskryminacyjnemu wykorzystywaniu zasobów państwowych do manipulowania rynkiem medialnym.

• Fundusze publiczne i reklama państwowa muszą być rozdzielane według przejrzystych, obiektywnych, proporcjonalnych i niedyskryminujących kryteriów w drodze otwartych, proporcjonalnych i niedyskryminujących procedur.
• Należy sporządzać roczne raporty dotyczące rozpowszechniania w mediach wszystkich ogłoszeń państwowych. Powinno to obejmować szczegółowe informacje na temat przychodów z umów z organami państwowymi otrzymywanych przez spółki należące do tej samej grupy biznesowej co spółki medialne.
• Udzielanie wszelkich zamówień publicznych spółkom, których beneficjenci faktyczni są również właścicielami mediów, musi podlegać szczególnie uważnej kontroli i zapewnieniom gwarantującym, że udzielanie takich zamówień nie będzie wykorzystywane do wywierania wpływu na treści redakcyjne tych mediów.

Dokuczliwe procesy sądowe

• Procedura powoływania sędziów musi być przejrzysta i niezależna w praktyce oraz zgodna z europejskimi normami i standardami.
• Należy odpowiednio przeszkolić wymiar sprawiedliwości w zakresie stosowania strategicznych pozwów oraz wprowadzić mechanizmy umożliwiające wcześniejsze umorzenie spraw w sposób ewidentnie irytujący oraz nałożenie na powodów obowiązku pokrycia kosztów postępowania w takich sprawach.
• Zniesławienie musi zostać zdekryminalizowane i stać się sprawą wyłącznie prawa cywilnego.
• Rząd musi zaprzestać sponsorowania ewidentnie dokuczliwych pozwów wnoszonych przeciwko mediom lub innym podmiotom w związku z uzasadnioną krytyką i wolnością słowa.